Yeme Bozuklukları: Anoreksiya, Bulimia ve Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu Hakkında Bilmeniz Gerekenler

Yeme bozukluğunu tanımlayan psikolojik bir hastalık grubudur; kişinin yemek yeme alışkanlıklarıyla vücut algısı ve kilo kontrolüyle ilintili düşünce ve davranışlarında bozan bir durumdur. Bu durumlar genellikle sağlıksız kilo yönetimi yöntemlerini içerir ve genellikle ciddi fiziksel sonuçlar doğurabilirler. Bazı insanlar sürekli olarak kilo almaktan korkarlar; bazıları ise duygusal olarak beslenerek kontrol dışı yeme davranışları sergilenebilmektedirler. Yeme bozukluğunun etkenleri sadece beslenme düzenine dayanmaz; bu durumlar genellikle anksiyete belirtileri gibi psikolojik kökenlerden kaynaklanır ve depresyon gibi duygusal rahatsızlıklarla bağdaştırılırlar. En sık karşılaşılan beslenme bozukluğu türleri arasında anoreksiya nervosa, bulimiya nervosa ve tıkınırcasına yeme bozukluğunun olduğunu belirtmek gerekir. Bu rahatsızlıklar genellikle Dünya Sağlık Örgütü tarafından önemli zihinsel sağlık sorunları olarak kabul edilir ve uzman desteği gerektiren bir süreç olarak ele alınır.

Anoreksiya nervoza adı verilen bir yeme bozukluğuna genellikle ergenlik döneminde başlanır ve kişi normalin oldukça altında kiloya sahip olmasına rağmen kilo alma korkusuyla yemek yemeyi reddeder. Anoreksiya hastaları genellikle vücutlarını gerçekte olduğundan daha kilolu görme eğilimindedir ve bu sebeple aşırı diyet yapma gibi davranışlar sergilerler. Anoreksiya sadece fiziksel belirtilerle değil aynı zamanda psikolojik etkilerle de ilişkilendirilen bir durumdur ve kişinin kontrol edemedikleri hayat alanlarındaki dengelerini yemek yeme davranışları üzerinden kurmaya çalışabilirler. Bu süreçte insanlar önemli kilo kayıplarıyla karşılaşabilirler ve bunun sonucunda baş dönmesinden yorgunluğa kadar çeşitli sağlık sorunları yaşayabilirler: saç dökülmesinden regli durmasına; cilt kuruluğundan kalp ritmi bozukluğuna kadar değişiklikler görülebilir! Tedavi edilmediği takdirde hayati tehlikeler doğurabilir ve anoreksiyadan dolayı ciddiyet kazanabilir! Anoreksiyanın tedavisi için multidisipliner bir yaklaşım benimsenmelidir: psikoterapi ile beslenme eğitimi ve medikal destek sürecin temel adımlarını oluşturur.

Bulimia nervosa genellikle aşırı yeme atakları ve ardından telafi edici davranışlarla ortaya çıkan bir yeme bozukluğudur ve genellikle kusma veya laksatif kullanımı gibi davranışlarla kendini gösterirler. Bulimia hastaları hızlı bir şekilde büyük miktarda yemek yerler ve bu davranışların sonucunda yoğun bir suçluluk duygusu yaşarlar ve kendilerini cezalandırma amacıyla kusma veya açlık gibi eylemlere yönlendirirler. Anoreksiya'ya göre bulimia hastalarının kilolarının genellikle normal aralıkta olması hastalığın teşhis edilmesini zorlaştırabilir. Bulimia nervosa'nın fiziksel belirtileri arasında mide asidinin yemek borusuna zarar vermesi ve diş minesinde erime gibi belirtiler bulunabilir. Boğazda rahatsızlık hissiyle birlikte elektrolit dengesi bozukluğu ve sindirim sorunları yaşanabilir bu durumlarla beraber psikolojik olarak yoğun özeleştiri yapma eğilimi varken utanç duygusu gizli yeme alışkanlıkları ve depresyon belirtileri de ortaya çıkabilir Tedavi sürecinde bireysel terapi grup terapisi ve beslenme danışmanlığı sıklıkla başvurulan yöntemlerdir Erken teşhis ve doğru müdahale ile iyileşme olasılığı yüksektir.

Tıkınırcasına yeme bozuğluğunun tanımı kontrolsüz ve aşırı yemek yeme davranışı ile karakterizedir ve bu durum sonrasında kişide yoğun bir pişmanlık ve çaresizlik duygusu oluşur. Bu rahatsızlıkta kişi kısa sürede normal ihtiyacından fazla yiyecek tüketir ama bulimia vakalarının aksine telafi edici davranışlar sergilemezler; yani kusma ya da aşırı egzersiz gibi eylemleri gerçekleştirmezler. Tıkınırcasına yeme bozukluğunun uzun vadede obezeiteye yol açabileceği ve dolayısıyla diyabet veya hipertansiyon gibi hastalıklara zemin hazırlayabileceği bilinmelidir. Bu rahatsızlık genellikle duygusal tetikleyecilerle (örneğin stres veya depresyon gibi) ilişkilendirilir. Bir insan kötü hissettiğinde veya duygusal bir boşluk yaşadığında sıklıkla yemeğe yönelirler Bu döngü kişinin kendini algısını ve sosyal ilişkilerini olumsuz etkileyebilir Tedavi sürecinde psikoterapi (özellikle duygularla başa çıkma becerilerini geliştiren terapiler), beslenme eğitimi ve davranış değiştirme stratejilerine odaklanır.

Bu üç beslenme bo­zu­luğunun temelinde benzer psi­ko­lojik koşullara dayanan farklı belirtileri olsa da her birinin ortak noktası bedeni algılama konusunda bo­zu­luş yaşanması ve yemekle olan ilişkinin sağlıksız hale gelmesidir. Anoraksiya ve bulimiada kilo alımı korkusu ön plandayken; açlık atağı bo­zu­luğunda bu korkuya genellikle rastlanmaz. Anoraksiyada aşırı kilo kaybı ve yemek yeme reddine yönelik davranışlar göze çarparken; bulimiyada aşırı yeme ve sonrasında telafi davranışları sıklıkla görülür. Açlık atağı bozukluğunda ise aşırı yeme davranışının öne çıktığı ancak sonrasında herhangi bir telafi eylemi gerçekleştirilmediği göze çarpar. Tedavi yaklaşımları da bunları değiştirir, ama temel nokta şudur: Her birinin kişinin yaşam kalitesini derinden etkiyen ve profesyonel destekle iyileştirilebilecek psikolojik rahatsızlıkları vardır.

Yeme bozuklarının tedavisinde tek bir doğru yöntem yoktur; çünkü her insanın deneyimi ve semptomları değişiklik gösterir ve geçmiş travmaları da etkilidir Bu nedenle tedavi kişiye özel ve çok yönlü olmalıdır Öncelikli olarak bir psikiyatrist tarafından tanı konulmalı ve gerektiyse medikal müdahale başlatılmalı Psikoterapi özellikle BDT gibi terapiler kişinin düşünce kalıplarını anlamasına ve değiştirmesine yardımcı olur Beslenme danışmanlığı ise sağlıklı beslenme alışkanlıkları kazandırma odaklanır Grup terapilerini ve aile terapisini ek destekleyici roller olarak değerlidir Bu sürecin önemli bir parçası olan anlayış ve sevginin yanı sıra sabır da iyileşmeyi hızlandırabilir ve yeme bozuklukları tamamen kontrol altına alınabilir; böylelikle kişi sağlıklı bir yaşam sürebilir ancak bu sürecin zaman ve emek gerektirdiğini unutmamak gerekir.

Erken teşhis ve müdahalenin yeme bozukları tedavisinde büyük önemi vardır çünkü bu rahatsızlıklar zamanla sadece fiziksel değil ruhsal ve sosyal açılardan da kalıcı zararlara yol açabilirler. Erken belirtilerin tanınmasıyla hastalığın ilerlemesi engellenebilir ve tedavi süreci daha kolay hale gelir. Aile üyeleri ve arkadaşlar; kişinin davranış değişikliklerini gözlemleyerek erken uyarı işaretlerini anlayabilirler. Örneğin yemek sonrası uzun süreli duş alma alışkanlığı edinme ya da fazla egzersiz yapma gibi belirtiler dikkatle ele alınmalı ve gereken adımları atılmalıdır. Yeme bozukluklarının genellikle gizli yaşandığı ve kişinin yardım istemekte zorlanabileceği unutulmamalıdır. Bu sebeple bilinçli bir toplum olmanın önemi büyük olup erken müdahaleye ve tedaviye olanak sağlar.