Somatoform Bozukluklar Nelerdir, Nasıl Geçer?

Somatoform bozukluklar, bedensel semptomlarla ilişkili olan ancak herhangi bir tıbbi nedenle açıklanamayan psikolojik bozukluklardır. Bu bozukluklar, kişinin bedensel semptomlar yaşamasına neden olurken, tıbbi testler veya muayeneler sonucunda organik bir neden bulunamaz. Somatoform bozukluklar, DSM-5 (Amerikan Psikiyatri Birliği'nin Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı) tarafından tanımlanmıştır ve çeşitli alt türleri vardır. Bunlar arasında:

• Somatizasyon Bozukluğu: Kronik ve çeşitli bedensel semptomlarla karakterize edilir, ancak tıbbi bir neden bulunamaz.
• Somatoform Ağrı Bozukluğu: Kronik ve ağrılı semptomlarla karakterizedir, ancak tıbbi bir neden bulunamaz.
• Somatoform Otonom Disfonksiyonu: Kalp atışı hızı, solunum hızı, terleme veya sindirim problemleri gibi otonomik işlevlerle ilgili belirtilerle ilişkilidir.
• Somatoform Konversiyon Bozukluğu (Fonksiyonel Nörolojik Semptom Bozukluğu): Bedensel işlev bozuklukları, bilinç kaybı veya kas güçsüzlüğü gibi semptomlarla karakterizedir. Ancak bu semptomlar tıbbi bir nedenle açıklanamaz.
• Somatoform Belirtilerle Özellikli Depresif Bozukluk: Depresif belirtilerle birlikte kronik bedensel semptomlar görülür, ancak semptomlar tam olarak depresyonla ilişkilendirilemez.

Somatizasyon Bozukluğu (Somatization Disorder)

Somatizasyon Bozukluğu, bedensel semptomların varlığıyla karakterize olan bir psikiyatrik bozukluktur. Kişi, tekrarlayan ve çeşitli bedensel semptomlar yaşar ancak bu semptomlar tıbbi bir nedenle açıklanamaz. Somatizasyon Bozukluğu olan kişiler, genellikle semptomların şiddetini ve çeşitliliğini abartırlar ve sık sık tıbbi yardım ararlar, ancak teşhis ve tedavilerden tatmin edici sonuçlar alamazlar.

DSM-5 (Amerikan Psikiyatri Birliği'nin Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı) kriterlerine göre, Somatizasyon Bozukluğu teşhisi konulabilmesi için belirli semptomların en az iki yıldan uzun süre boyunca devam etmesi gerekir. Bu semptomlar arasında, ağrılar, gastrointestinal semptomlar (örneğin, bulantı, kusma, ishal), cinsel işlev bozuklukları ve nörolojik semptomlar gibi çeşitli bedensel belirtiler bulunabilir.

Somatizasyon Bozukluğu, genellikle psikolojik stres, travma veya çeşitli kişilik özellikleri ile ilişkilendirilir. Bu kişilerde ayrıca depresyon, anksiyete bozuklukları ve kişilik bozuklukları gibi diğer psikiyatrik bozukluklar da sıkça görülebilir.

Tedavide, psikoterapi, özellikle bilişsel davranışçı terapi (BDT) gibi terapi yöntemleri kullanılır. Gerektiğinde, semptomları yönetmek için antidepresan veya anksiyolitik gibi ilaçlar da reçete edilebilir. Somatizasyon Bozukluğu olan kişilerin tedavisinde önemli olan noktalardan biri, semptomlarının altında yatan psikolojik faktörleri anlamak ve bunlarla başa çıkma stratejileri geliştirmektir.

Somatizasyon Bozukluğunun Sebepleri Neler Olabilir?

Somatizasyon Bozukluğunun kesin nedenleri tam olarak bilinmemekle birlikte, çeşitli faktörlerin etkileşimi bu bozukluğun gelişimine katkıda bulunabilir. Bu faktörler arasında genetik yatkınlık, çocukluk dönemi travmaları, stres, ağır yaşam olayları, kişilik özellikleri ve sosyal çevre etkileri bulunabilir. İşte Somatizasyon Bozukluğunun potansiyel sebeplerine dair bazı olası açıklamalar:

• Psikolojik Faktörler: Kişinin yaşadığı psikolojik stres, travma veya çatışmalar, bedensel semptomların ortaya çıkmasında önemli bir rol oynayabilir. Özellikle çocukluk dönemi travmaları, cinsel istismar veya fiziksel kötüye kullanım gibi durumlar, sonraki yaşamında somatik semptomların ortaya çıkmasına katkıda bulunabilir.
• Somatik Hiperduyarlık: Somatik hiperduyarlık, kişinin bedensel duyumlarına aşırı duyarlılığı veya aşırı dikkat göstermesi durumudur. Bu, bedensel semptomların algılanmasında ve yorumlanmasında bozukluklara neden olabilir.
• Genetik Yatkınlık: Bazı araştırmalar, somatizasyon bozukluğunun genetik yatkınlıkla ilişkili olabileceğini öne sürmektedir. Aile öyküsünde somatizasyon bozukluğu olan kişilerde, bu bozukluğa sahip olma olasılığı daha yüksek olabilir.
• Kişilik Özellikleri: Bazı kişilik özellikleri, özellikle histerik, obsesif-kompulsif veya borderline kişilik bozukluğu gibi durumlarda, somatizasyon bozukluğunun gelişimine katkıda bulunabilir.
• Sosyal ve Kültürel Faktörler: Sosyal ve kültürel faktörler, bireyin semptomlarını ifade etme biçimini etkileyebilir. Bazı kültürlerde fiziksel semptomlar, duygusal sıkıntıların ifadesi olarak daha kabul edilebilir olabilir, bu da somatizasyon bozukluğunun ortaya çıkmasına katkıda bulunabilir.

Somatizasyon Bozukluğunun Belirtileri Nelerdir?

Çoklu ve Değişken Semptomlar: Somatizasyon Bozukluğu olan kişilerde çeşitli bedensel semptomlar görülebilir. Bu semptomlar genellikle belirsizdir ve farklı zamanlarda değişebilir. Baş ağrısı, mide bulantısı, baş dönmesi, kas ve eklem ağrıları, sindirim sorunları ve cinsel işlev bozuklukları gibi belirtiler sıkça karşılaşılan semptomlardır.

• Uzun Süreli Semptomlar: Semptomlar genellikle uzun süreli ve kronik olabilir. Bu semptomlar genellikle en az iki yıl boyunca devam eder.
• Tıbbi İncelemelerde Bulunamayan Nedenler: Kişi, semptomlarını hafifletmek için birçok tıbbi inceleme ve test geçirebilir, ancak bu testler sonuçsuz kalabilir. Semptomlar, tıbbi bir nedenle açıklanamaz.
• Fonksiyonel Kısıtlamalar: Semptomlar genellikle kişinin günlük yaşamını ve işlevselliğini etkiler. Bu, işe devamsızlık, sosyal etkinliklerden kaçınma ve diğer aktivitelere katılımı sınırlayabilir.
• Yoğun Anksiyete ve Depresyon Belirtileri: Somatizasyon Bozukluğu olan kişilerde, semptomlarla ilişkili olarak yoğun anksiyete ve depresyon belirtileri görülebilir.
• Semptomlara Aşırı Odaklanma: Kişi, semptomlarına aşırı derecede odaklanabilir ve bu semptomların önemli bir sağlık sorunu olduğuna inanabilir.
• Çeşitli Organ Sistemlerini Etkileyen Semptomlar: Somatizasyon Bozukluğu olan kişilerde, çeşitli organ sistemlerini etkileyen semptomlar görülebilir. Bu semptomlar gastrointestinal, kardiyovasküler, dermatolojik ve nörolojik gibi çeşitli organ sistemlerini içerebilir.

Somatizasyon Bozukluğu Nasıl Geçer?

Somatizasyon Bozukluğu tedavisi multidisipliner bir yaklaşım gerektirebilir ve genellikle uzun vadeli bir süreci içerir. Tedavi genellikle semptomların yönetilmesi, altta yatan psikolojik faktörlerin ele alınması ve işlevsellikte iyileşme üzerine odaklanır.

• Psikoterapi: Bilişsel davranışçı terapi (BDT), somatizasyon bozukluğunun tedavisinde en yaygın kullanılan psikoterapi yöntemlerinden biridir. BDT, kişinin semptomlarını nasıl algıladığını, bu semptomlarla nasıl başa çıktığını ve semptomları nasıl tetikleyebilecek düşünce kalıplarını değiştirmeye odaklanır.
• Somato-duyusal İşleme Terapisi (SIT): Bu terapi yöntemi, kişinin bedensel duyumlarını algılamasını, anlamasını ve düzenlemesini öğretir. Kişiye bedensel semptomlarla nasıl başa çıkacağını ve bedenle nasıl daha iyi iletişim kuracağını öğretir.
• Farmakoterapi: Bazı durumlarda, semptomların yönetilmesine yardımcı olmak için antidepresanlar, anksiyolitikler veya diğer psikotropik ilaçlar reçete edilebilir. Bu ilaçlar semptomların şiddetini azaltmaya ve altta yatan anksiyete veya depresyonu tedavi etmeye yardımcı olabilir.
• Stres Yönetimi ve Gevşeme Teknikleri: Stres yönetimi ve gevşeme teknikleri, kişinin stres düzeyini azaltarak semptomların şiddetini hafifletebilir. Bu teknikler arasında derin nefes egzersizleri, meditasyon, yoga ve ilerici kas gevşemesi bulunabilir.
• Fizik Tedavi ve Egzersiz: Fizik tedavi ve düzenli egzersiz, vücuttaki gerginliği azaltabilir, kasları güçlendirebilir ve genel sağlığı iyileştirebilir. Bu, semptomların yönetilmesine ve işlevselliğin artmasına yardımcı olabilir.
• Psikososyal Destek ve Eğitim: Kişiye ve ailesine, somatizasyon bozukluğunun doğası hakkında eğitim verilmesi, semptomlarıyla başa çıkma stratejilerini öğrenmelerine ve destekleyici bir çevre oluşturmalarına yardımcı olabilir.

Somatizasyon Bozukluğu tedavisi genellikle uzun ve zorlu bir süreç olabilir, ancak uygun tedavi ve destekle semptomların şiddeti azaltılabilir ve kişinin yaşam kalitesi artırılabilir. Tedaviye erken başlamak ve tedavi planına tam olarak uymak önemlidir. Uzman bir sağlık profesyonelinin rehberliğinde, kişi kendini daha iyi hissetme ve hayatını daha sağlıklı bir şekilde yönetme yolculuğuna adım atabilir.