Depresyon: Türleri, Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri

Depresyon, farklı türleri ve semptomları ile karşımıza çıkabilir. Her bir tür, kendine özgü belirtiler ve tedavi yaklaşımları gerektirir. Başlıca depresyon türleri şunlardır:

Majör Depresif Bozkuluk (MDB) olarak da bilinen klinik depresyon en yaygın görülen bozkuluklar arasındadır ve kişinin günlük yaşamını derinden etkiyen karakteristik bir durumdur; yoğun ve sürekli bir üzsüntü hissiyle ve enerji kayıplarıyla karakterizedir. Uyku düzeninde boşulma yaşama iştah kayıpları ve zevksizlik gibi belirtiler oldukça yaygındır. Öte yandan Kalıcı Depresif Bozkuluk (Distimi), majör depresyona göre daha hafif ancak daha uzun süren bir durumdur; iki yıl ya da daha uzun sürer ve kişi zaman zaman depresyondaymış gibi hissedebilebilir. Sürekliliği sayasinde bu durum kişinin yaşam kalitesini önemli ölçüde etkiyebilebilir.

Bipolar Bozuıkluk olarak bilinen bir diğer depresyon türü; depresyon ve manik dönemleri içeren bir duygudurum bozuğudur şeklinde tanımlanabilir. Depresyon evresinde ümitsizlik ve ilgisizlik hakimken; manik dönemde tam tersine aşırı enerji ve yüksek ruh hali gözlener. Mevsimlere bağlı duygulanım bozuğluğu ise genellikle kış mevsiminde ortaya çıkabilir ve bu dönemde enerji düşüklüğü ve sosyal gerçekleştirme gibi belirtiler görülebilir. Ancak diğer mevsimlerde kişi kendini normal hissedebilir.

Doğum Sonrası Depresyon özellikle kadınları etkileyebilen bir durumdur ve genellikle hamilelik sırasında veya doğumdan sonrasında ilk dört hafta içinde ortaya çıkabilir. Bu durum “Bebek hüznü” ile karıştırılmamalıdır çünkü belirtileri uzun sürebilir ve tedavi gerektirebilir. Daha az yaygın olmasına rağmen Psikotik Depresyon adı verilen başka bir ciddi durum da vardır. Bu depresyon şekli yoğun depresyona ek olarak sanrılar ve halüsinasyonlar gibi psikoz belirtilerini içeren bir tabloyla karakterizedir. Son olarak Atipik Depresyon adlı bir başka tip de vardır. Bu tip depresyonda olumlu olayların duyarlığının sürdüğü ancak yine de depresyon belirtilerinin gözlendiği bilinmektedir. Bu insanlar bazı dış etkenlere olumlu tepki verebilirler ancak genel olarak depresarif belirtiler yaşamaya devam ederler.

Depresyon insanın ruh halini etkinleştiren çok yönlü bir psikolojik rahatsızlıktır ve sadece duygusal değil; davranışlarını da etki altına alabilir ve fiziksel sağlığını ve zihinsel işlevlerini de etkilere sokabilirsiniz. Herkes depresyonla farklı yollarla baş edebilir; ancak bazı belirtiler sıkça görülür. Duygu açısından değerlenirse, depresyon yaşayan kişiler genellikle içlerinde bir boşluğun var oluşuna karşı mücadele ederler. Bu boş hissi zamanla sürekli bir üzüntüye, yoğun korkuya, huzursuzluğa ve içsel karamsarlık hissine dönüşebilir. Ayrıca umutsuzluğun yayılması ve gelecek hakkında herhangi bir olumlu beklenti taşıma durumu da oldukça yayılmıştır. Bir insanın kendini değeri olmadığını hissetmesine yol açabilir ve sürekli olarak geçmişte yaşadığı olaylar için suçlu hissedebilir ve içinde bulunduğu durumdan kurtulamayacağını düşünerek çaresizlik hissi yaşayabilir. Bu duygular sadece kişinin iç dünyasını etkilemekle kalmaz, sosyal ilişkilere ve günlük yaşama da direkt olarak yansır.

Depresyon yaşayan insanların sosyal hayattan uzaklaşarak daha yalıtık bir yaşam tarzı benimsediği gözlemlenir davranışsal açıdan kaydedilir. Önceden zevkle yaptığı aktiviteler artık zorunlu bir görev gibi hissedilebilir; sosyal etkinliklerden kaçınma eğilimi gösterme ve arkadaşlık veya aile ilişikilerinde zayıflama hatta kopmalar yaşanabilir. Bireysel ifade yeteneği konusunda güçlük çekme veya çevresine karşı ilgisizlik artabilir. Bu sosyal gerileme depresyonun daha da derinleşmesine sebep olabilir.

Depresyonun fiziksel belirtileri genellikle oldukça açıktır ve genellikle zihinsel durumla birlikte ortaya çıkarlar. En yaygın fiziksel belirtilerden birisi sürekli yorgunluk ve enerji eksikliğidir; kişi dinlenmiş olsa bile kendini bitkin hissedebilir. Uykuda büyük değişiklikler yaşanabilir; bazı insanlar geceler boyunca uykusuz kalma sorunuyla karşılaşırken diğerleri günün büyük bölümünü uyuyarak geçirebilirler. Aynı şekilde iştah değişimleri de sık görülür; bazı bireylere iştahsızlık ve kilo kaybı eşlik ederken diğerleri fazla yemeye eğilim göstererek kilo alabilirler. Depresyon yaşayan kişilerde belirlenen sebepsiz fiziksel rahatsızlıkları da sıkça duyarız ve bunlar genellikle baş ve boyun bölgelerindeki sürekli acılar ya da sindirim sistemi sorunları gibi kronik fiziksel şikayetler olarak karşımıza çıkar.

Bilişsel belirtilerin depresyonun tanınmasında önemli bir rolü vardır. Depresyonla mücadele eden kişiler konsantrasyon becerilerinde belirgin bir azalma yaşayabilir. Okuduklarını anlamakta zorlanabilirler ve konuşmalar arasında bağ kurmakta güç çekebilirler. Günlük basit görevlerde bile odaklanma zorluğu yaşayabilirler. Bu durum; unutkanlık ve karar verme zorluğuna ek olarak iş ve akademik performanslarını olumsuz yönde etkilerebileceği gibi, Zaman zaman bireylere en basiti bile yapamaz hale gelir.

Depresyonun sadece bir “üzüntü” durumu olmadığını anlamak önemlidir; bu belirtiler bir araya gelerek karmaşık bir bozuğa işaret eder ki zihinsel,fiziksel ve duygusal alanları etki altına alır.Depresyon belirtilerini tanımak kişiye ve çevresine erken müdahele şansı verir ve tedavi sürecinde önemli bir adımdır.

Majör depresif bozukluk (MDB), bireylerin duygusal, bilişsel ve fiziksel işlevselliğini olumsuz yönde etkileyen ciddi bir ruh sağlığı sorunudur. Bu durum, kişinin günlük yaşam aktivitelerini, sosyal ilişkilerini ve genel yaşam kalitesini önemli ölçüde düşürebilir.

MDB'nin belirtileri oldukça geniş bir aralıkta bulunur ve genellikle duygusalımdan yola çıkarak üç ana kategoride incelenir: duygusal olanlar ilk dikkati çeken belirtilerdir genellikle kişi kendisini günün büyük bölümünde yoğun bir şekilde üzülmüş ya da içsel bir boşluğun içinde hissedebilir daha önce zevkle yaptığı sosyal etkinliklerden hobilerden veya insan ilişkilerinden artık keyif almamak oldukça yayındır Bununla birlikte kendini değersiz hissetme sürekli suçlama ya da geçmiş hataları üzerine yoğunlaşma gibi duygular bireyi etkileyebilir Bu duygusal zorlanma bazen kişinin yaşamını sonlandırma düşüncesine yol açabilir ve genellikle enerji eksikliği gibi fiziksel belirtilerle kendini gösterir: kişi ne kadar dinlenirse dinlesin sürekli yorgun ve bitkin hissedebilir hâle gelir. Yatış düzeninde bozulmalar sık görülürken bazıları uykusuzluğa karşı mücadele ederken bazıları da aşırı uyuma eğilimi gösterebilirler. Benzer şekilde iştah da farklılık gösterebilir: bazılarında belirgin bir iştahsızlık ve kilo kaybetme olabilirken diğerlerinde aşırı yeme eğilimi ve kiloda artış ortaya çıkabilir. Depresyonun belirtileri bazen fiziksel sağlık sorunları şeklinde de ortaya çıkabilir; sık sık tekrarlayan baş ağrıları, sindirim problemleri veya açıklanamayan bir şekilde hissedilen sıkıntılar bu durumla ilişkilendirilebilir olabilirler. Zihinsel belirtiler genellikle günlük yaşamın akışını zorlaştırır niteliktedirler. Depresyon yaşayan kişiler odaklanma güçlüğü yaşayabilirler, dikkatlerini toplamakta zorlanabilir ve en basit kararlar konusunda kararsızlık içinde olabilirler. Hafıza sorunları ve unutkanlık da bu süreçte yaygın olarak görünür. Tüm bu belirtiler depresyonun bireysel yaşam kalitesini ne kadar etki edebildiğini ve ne denli derin psikolojik bir süreç olduğunu oldukça net bir şekilde ortaya koyar.

Büyük Depresyon'un (BD) net nedenleri tam olarak bilinmese de genetik, biyoogik ve psikososyal faktörlerin bir araya gelmesinin bu rahatsızlığın gelişiminde etkin olabileceği düşünülmektedir. Genetik faktörler özellikle aile üyesinde depresyon öyküsü bulunan kişilerde Büyük Depresyon riskinin daha yüksek olduğunu göstermektedir. Bu durum genetik yatkınlığın depresyonun ortaya çıkmasında önemli bir rol oynayabileceğini göstermektedir. Diğer yandan beyindeki kimyasal iletimcilerin yani nöronlararası ileticilerin dengede olmaması da depresyonla yakından ilişkilendirilir. Özellikle serotoninunun, noradrenalinin ve dopamin gibi maddelerin seviyesindeki dengenin bozan faktörler kişinin ruh halini doğrudan etkileyebilirler. Ayrıca hormonal değişiklikler de biyoğrafik sebepler arasında yer almaktadır; tiroid sorunları, doğum sonrası hormonal dalgalanmalar ya da menopoz gibi süreçler depresyon riskini artırabilirler. Psikososyal faktörler ise bireysel yaşamda çevresel ve duygusal etmenleri kapsarlar. Travmatik yaşam olayları, çocukluk dönemindeki istismar ya da ihmaller, sevilen birinin kaybı, ekonomik zorluklar veya uzun vadeli stres gibi deneyimler depresyon gelişimi için zemin hazırlayabilirler. Sosyal izolasyonun yanı sıra destek sistemlerinin eksikliği ve yalnızlık duygusu da psikolojik direncin azalmasına ve depresyon riskinin artmasına neden olabilir.Tüm bu faktörler birbirini güçsüzleştirerek depresyonun gelişiminde ve seyrinde önemli bir rol oynayabilir.

MDB tanısı genellikle bir ruh sağlığı uzmanı tarafından yapılan detaylı bir değerlemenin başlangıcı olan bir süreçten oluşur. Kişinin depresyon belirtilerini anlamak için klinik bir değerleme yapılıyor; geçmiş sağlık durumu ve ailesel öykü de inceleniyor. Uzman bu adımda kişinin duygusal ve fiziksel belirtileriyle psikolojik durumunu inceleyerek kişisel geçmişi hakkında derinlemesine bilgi edinmeye çalışır. Kişinin belirtilerin en az iki haftadır devam etmesine ve bu süre içinde önemli bir işlev kaybına sahip olmasına dayanarak MDD teşhisi için gerekli olan kriterlerden biridir. Ek olarak MDD tanısı konulabilmesinin önemli bir parçası altta yatan fiziksel hastalıkları dışlamaktır. Bu sebeple fiziksel muayene ve çeşitli laboratuvar testleri yapılabilir. Örneğin troid fonksiyonları ve B12 vitamini seviyesine yönelik biyokimyasal testler depresyonun temelini belirlemek amacıyla incelenebilir. Bu adımların hepsi doğru tanının konulması ve uygun tedavi yolunun belirlenmesinde önemlidir.